RADYOLOJİ BÖLÜMDE
YAPILAN İŞLEMLER
Radyolojide Girişimsel
olmayan işlemler:
1. Dijital Röntgen
2. Ultrasonografi
3. Renkli Doppler Ultrasonografi
4. Bilgisayarlı Tomografi
5. Bilgisayarlı Tomografi ile Tüm Vücut Anjiografi
6. Bilgisayarlı Tomografi ile Kalp Damarları Anjiografisi
1.Dijital Röntgen :
Vücut
organlarının X ışını ile görüntülenerek bilgisayar ortama aktarılıp uzman doktor tarafından
değerlendirilmesi işlemidir. Akciğer grafisi, kemik grafileri, eklem grafileri,
kafa grafileri ve batın grafileri bu işleme örnektir.
2.Ultrasonografi:
İnsana
tamamen zararsız olan ses dalgaları(ultrason) ile vücudun çeşitli bölgelerinin
incelenmesi yöntemidir. Radyasyon içermemesi ve ilaç kullanılmaması sayesinde, hamileler
ve yeni doğmuş bebekler dahil olmak üzere herkese uygulanabilir. İşlem
sırasında hasta uygun pozisyonda sedyeye yatırılarak cilt üzerine su bazlı jel sürülerek
ses dalgası gönderen probe adı verilen cihaz ile doktor tarafından ilgili vücut
bölgesi incelenir. Bu yolla karın içi
oraganların önemli bir kısmı, vücuttaki kas ve kirişler, yeni doğan döneminde
kalça eklemi ve beyin dokusu incelemeleri en sık yapılan uygulamalardır.
3.Renkli Doppler Ultrasonografi :
İnsana
tamamen zararsız olan ses dalgaları(ultrason) ile vücudun çeşitli bölgelerinin
incelenmesi yöntemidir. Radyasyon içermemesi ve ilaç kullanılmaması sayesinde, hamileler
ve yeni doğmuş bebekler dahil olmak üzere herkese uygulanabilir. İşlem
sırasında hasta uygun pozisyonda sedyeye yatırılarak cilt üzerine su bazlı jel
sürülerek ses dalgası gönderen probe adı verilen cihaz ile doktor tarafından
ilgili vücut bölgesindeki damarsal yapılar incelenir. Bu yolla vücuttaki damarların açıklık
derecesi, kan akım miktarı, olası yetersizlik durumları, tümörlerin kanlanma
dereceleri veya anormal damar yapıları saptanır. Buna göre tedavi planlaması
yapılabilir.
4. Bilgisayarlı Tomografi
Bilgisayarlı Tomografi adı verilen cihazla istenen vücut bölgeleri
X-ışınıyla taranıp değerlendirme istasyonlarındaki gelişmiş bilgisayar
yazılımları ile organların görüntüleri oluşturulur. Gerekli durumlarda damar
veya ağız yolu ile ilaç verilerek organların daha detaylı değerlendirilmesi
yapılır. Elde
edilen görüntüler uzman doktor tarafından yorumlanarak
raporlanır. Gerekli durumlarda 3 boyutlu görüntüler oluşturulur.
5. Bilgisayarlı Tomografi ile Tüm Vücut Anjiografi
Bilgisayarlı Tomografi adı verilen cihazla damardan ilaç
verildikten sonra istenen vücut bölgeleri X-ışınıyla taranıp değerlendirme
istasyonlarındaki gelişmiş bilgisayar yazılımları ile damarların 3 boyutlu ve
renkli görüntüleri oluşturulur. Elde edilen görüntüler uzman doktor tarafından yorumlanarak raporlanır.
durumlarda oluşturulur.Bu yolla
vücuttaki damarların açıklık derecesi, kan akım miktarı, olası yetersizlik durumları,
tümörlerin kanlanma dereceleri veya anormal damar yapıları saptanır. Buna göre
tedavi planlaması yapılabilir. Bu yöntemle değerlendirme normal anjiografiye
göre çok daha az riskli ve acısızdır. Hasta işlemden hemen sonra gündelik
hayatına devam edebilir. Hastanede yatmasına gerek yoktur.
6. Bilgisayarlı Tomografi ile Kalp Damarları Anjiografisi
Bilgisayarlı Tomografi adı verilen cihazla damardan ilaç
verildikten sonra istenen kalp damarlarının X-ışınıyla taranıp değerlendirme
istasyonlarındaki gelişmiş bilgisayar yazılımları ile damarların 3 boyutlu ve
renkli görüntüleri oluşturulur. Elde edilen görüntüler uzman doktor tarafından yorumlanarak raporlanır.
durumlarda oluşturulur.Bu yolla kalp damarlarının durumu değerlendirilerek tedavi
planlaması yapılabilir. Bu yöntemle değerlendirme kalp anjiosuna göre çok daha
az riskli ve acısızdır. Hasta işlemden hemen sonra gündelik hayatına devam
edebilir. Hastanede yatmasına gerek yoktur.
Radyolojide
Girişimsel İşlemler
Anjiografi, biyopsi, drenaj gibi girişimsel radyolojik işlemler
uzun yıllardır Radyoloji Uzmanları tarafından gerek damarsal gerekse damar dışı
hastalıkların tanı ve tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Hastanemizde
de bu işlemler bu alanda yüksek tecrübeye sahip, deneyimli uzman doktorlar
tarafından ekip halinde rutin olarak gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemlerde öncelikli
olarak hastaya sağlanabilecek en yüksek fayda hedeflenerek değerlendirme ve
planlama ona göre yapılmaktadır. Girişimsel radyolojik işlemler ile geleneksel
büyük girişim gerektiren yöntemlere göre daha az yatış süresi ile daha yüksek
hasta konforu sağlanabilmektedir.
1.Tanısal anjiyografi ve venografi
2. Periferik damar (atar damar ve toplar damar) hastalıklarının
balon ve stent ile tedavisi
3. Karotis arter (şah damarı) hastalıklarının balon ve stent ile
tedavisi
4. Böbrek ve barsak damar tıkanıklarının tedavisi
5. Aort damar hastalıklarında girişimsel radyolojik stent
uygulamaları(EVAR-TEVAR Yöntemi)
6. Damarsal anomali tedavisi (Arteriyovenöz Fistül, Arteriyovenöz
Malformasyon tedavisi)
7. Tümör damarlarının kapatılması
8. Bronşiyal kanamaların damarsal tedavisi
9. Sindirim sistemi kanamalarının damarsal tedavisi
10. Kitleden biyopsi işlemleri
1.Tanısal Anjiyografi:
Tanısal anjiyografi vücuttaki tüm atardamarların, venografi ise
tüm toplar damar hastalıklarının tanısında kullanılan, özel donanımlı
anjiyografi laboratuvarlarında ekip halinde gerçekleştirilen girişimsel radyolojik
yöntemlerdir. Bu yolla damarların açıklığı, ne kadar daraldığı, damar
yırtıkları, iltihapları, anormal genişlemeleri(anevrizma) veya doğumsal yapısal
anormallikleri tespit edilebilir. Sonuca göre hastalığın tanısı konularak
tedavinin gerektiği gibi yönlendirilmesini sağlar. Anjiografide girişim yeri
olarak genellikle kasık atar damarı kullanılsa da gereklilik halinde vücut
yüzeyinden ulaşılabilen bütün damarlar kullanılabilir. Venografi işleminde
değerlendirilecek toplar damara cilt yüzeyinden giriş yapılabilir. Girişim yeri
temizlendikten sonra lokal anestezi ile uyuşturularak ilgili atardamara kılıf
yerleştirilir. İncelenecek damarlara kılavuz tel ve kateterler yardımıyla
ulaşılarak verilen kontrast madde (boyalı ilaç) ile damar yapıları görüntülenir.
İşlem bittikten sonra girişim yerindeki damara yerleştirilen kılıf çıkarılır, o
bölgeye baskı yapılarak veya özel kapatma cihazları kullanılarak kanamanın
durması sağlanır. Giriş yapılan bölgeye bandaj yapıldıktan sonra hasta yatağına
alınır. Tetkiklerin süresi yapılacak işleme ve hastaya göre 15-45 dakika
arasında değişebilir. Bazı hallerde (ameliyat olmuş hastalarla, damarlarında
tıkanma olan hastalarda, genel durumu bozuk veuya desteğe ihtiyacı olan
hastalarda olduğu gibi) bu süre uzayabilir. Anjiyografi ve venografi işlemleri
için hastanın hastaneye yatışı gereklidir. İşlem tamamlandıktan sonra hasta en
az 4 saat istirahat ettirildikten sonra değerlendirilerek genel durumu uygunsa
taburcu edilir.
2. Periferik damar (atar damar ve toplar damar) hastalıklarının
balon ve stent ile tedavisi
Çeşitli radyolojik yöntemlerle saptanarak anjiografi ile tanısı kesinleştirilmiş
damarlardaki daralma, tıkanma veya yırtıkların tedavisinde kullanılan
yöntemlerdir. Anjiyografi laboratuvarında genellikle hasta uyutulmadan, giriş
yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta
uygun servise alınır. Balon anjiyoplasti tedavisinde özel tasarlanmış
malzemeler kullanılır. Girişim yeri
temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf
içinden ilerletilen kılavuz telle tedavi edilecek damarın sorunlu bölgesinden
geçirilir. Bu tel üzerinden balon kaydırılarak tedavi bölgesine ulaştırılır. Balon
şişirilir ve darlığın açılması sağlanır. Kontrolde açılmanın yeterli olduğunu
tespit edilmesiyle işlem sonlandırılır. Damar tipine ve darlığına göre açılma
yetersiz ise tam açıklığı sağlamak amacıyla gereklilik halinde tel üzerinden stent
ilerletilip bu bölgede açılarak bırakılır. Hastalık veya hastanın durumuna göre
gelişen teknoloji ile birlikte kullanılmaya başlanan ilaçlı veya eklem
bölgesine uygun kıvrılabilen değişik özelliklerde stentler tercih edilebilir.
Hangi durumda hangi stentin kullanılacağına doktorun hasta ile konuşarak karar
vermesi, doğru tedavi için tercih edilmesi gereken bir yoldur. Ayrıca damar
yıtıklarında ilgili bölgeyi kapatacak şekilde özel malzeme ile kaplanmış
kanamayı durduran stentler de kullanılabilir.
Stent ve/veya balon işlemi, hastanın en az bir gün hastanede yatışını
gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu
süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa
çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.
3. Karotis arter (şah damarı) hastalıklarının balon ve stent ile
tedavisi
Karotis arterindeki (şah damarı) daralma veya yırtıklar ani ölüme,
kalıcı veya geçici felçlere neden olabilen ciddi damar hastalıklarıdır. Tedavisi için anjiyografi laboratuvarında
hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir.
İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Balon anjiyoplasti tedavisinde özel
tasarlanmış malzemeler kullanılır.
Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf
yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen kılavuz telle tedavi edilecek damarın
sorunlu bölgesinden geçirilir. Bu tel üzerinden pıhtı önleyici filtre
kaydırılarak uygun alana ulaştırılıp açılır. Ardından tel üzerinden stent
ilerletilip bu bölgede açılarak bırakılır. Sonrasında balon ile stentin tam
açıklığı sağlanıp filtre toplanır. Stent ve balon işlemi, hastanın en az bir
gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin
tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak
yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.
4. Böbrek ve barsak damar tıkanıklarının tedavisi
Damarlardaki daralma veya yırtıklar ani ölüme, organda fonksiyon
kaybına veya böbrek damarında daralma ile tansiyon yüksekliğine neden olabilen
ciddi damar hastalıklarıdır. Tedavisi
için anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak
yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır.
Balon anjiyoplasti tedavisinde özel tasarlanmış malzemeler kullanılır. Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra
bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen kılavuz
telle tedavi edilecek damarın sorunlu bölgesinden geçirilir. Bu tel üzerinden
stent ilerletilip bu bölgede açılarak bırakılır. Sonrasında balon ile stentin
tam açıklığı sağlanır. Bazen sadece balon uygulaması da açıklığı sağlamak için tek
başına yeterli olabilmektedir. Stent ve/veya balon işlemi, hastanın en az bir
gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin
tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak
yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.
5. Aort damar hastalıklarında girişimsel radyolojik stent
uygulamaları(EVAR-TEVAR Yöntemi)
Göğüs ana damarı (torakal aort), karın ana damarı (abdominal aort)
veya iliak arter gibi ana damarlardaki anormal genişlemeler yırtılarak ciddi
kanamalar ve ani ölüme neden olabilen ciddi damar hastalıklarıdır. İşlem
bitiminde hasta uygun servise alınır. EVAR ve TEVAR tedavisinde özel
tasarlanmış kapatıcı teller ile genişleyen alanı dolaşım dışı bırakacak şekilde
çepeçevre kaplanmış stent greftler kullanılır. İşlem öncesinde ameliyathane
şartları sağlanıp girişim yeri temizlenir. İşlem anestezi uzmanının hastaya
belden aşağısını uyuşturacak epidural anestezi uygulaması veya genel anestezi
uygulanmasını takiben başlar. Bir veya her iki kasık atardamarından giriş
yapılarak damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen kılavuz telle
tedavi edilecek damarın sorunlu bölgesinden geçirilir. Bu tel üzerinden stent greft
ilerletilip bu bölgede açılarak bırakılır. Sonrasında balon ile stentin tam
açıklığı sağlanır. İşlem başlangıcında bazen kaçak önleme amacıyla yan
damarların kapatılması gerekebilir. Stent-greft uygulanırken kasıklardan biri
veya her ikisinin de cerrahi yöntemle açılıp atardamarı görerek giriş
genellikle tercih edilir. İşlem bitiminde ilgili alanlar cerrahi olarak
kapatılıp hastanın tedavisinin devamı için en az bir günü cerrahi yoğun bakım
ünitesinde olmak üzere en az birkaç gün hastanede yatışını gerektiren bir
süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre
uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa
çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.
6. Damarsal anomali tedavisi (Arteriyovenöz Fistül, Arteriyovenöz
Malformasyon tedavisi)
Doğuştan veya genellikle fiziksel travma ile gelişebilen anormal
damar ağızlaşmaları, doğuştan anormal damar yumakları vücudun her yerinde
olabilmektedir. Bunların bir kısmı zararsız olup sadece takip gerektirirken bir
kısmında da kapatma işlemleri gerekmektedir. Tedavisi için anjiyografi
laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem
süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Damar kapatma
tedavisinde özel tasarlanmış milimetrik partiküllerden tel kafeslere veya
yapıştırıcı materyallere kadar çok değişken özellik ve formda malzemeler
kullanılır. Girişim yeri temizlenip
uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden
ilerletilen kılavuz tel ve kateter kombinasyonları ile tedavi edilecek damarın
sorunlu bölgesine ulaşılıp bu kateter içinden kapatıcı malzemeler değişik
teknik ve miktarda, bazen de kombine yöntemlerle bırakılarak anormal damarın
kapatılıp dolaşım dışı kalması sağlanır. Bu işlem, hastanın en az bir gün
hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin
tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak
yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.
7. Tümör damarlarının kapatılması
Tümör tedavisinde atardamarı yoluyla sadece ilgili hasta alana
ilaç verilmesi ve damarının kapatılarak tümör dokusunun öldürülmesi uzun
zamandır kullanılan girişimsel radyolojik tümör tedavisi prosedürlerindendir.
Tedavi için anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri
uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun
servise alınır. Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki
damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen ince kılavuz tel ve
kateter kombinasyonuyla anjiografi ile kesinleştirilen hastalıklı organın
ilgili bölgesini besleyen damara ulaşılıp hasta bölgeyi etkileyecek ama
sağlıklı alanları koruyacak şekilde damar yoluyla kemoterapötik ilaç verilir.
Ardından damar kapatma tedavisinde özel tasarlanmış milimetrik partiküllerden
tel kafeslere veya yapıştırıcı materyallere kadar çok değişken özellik ve
formda malzemeler kullanılır. Kateter
içinden kapatıcı malzemeler değişik teknik ve miktarda, bazen de kombine
yöntemlerle bırakılarak anormal damarın kapatılıp dolaşım dışı kalması
sağlanır. Bu işlem, hastanın en az bir
gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin
tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak
yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.
8. Bronşiyal kanamaların damarsal tedavisi
Akciğerde damar çatlaması yada eşlik eden hastalığa bağlı (tümör,
bronşektazi gibi) damar zedelenmesi sonucu ağızdan kan gelmesi durumlarında
zedelenen damarın girişimsel radyolojik işlem olarak tıkanmasıdır. Tedavi için
anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak
yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır.
Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf
yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen çeşitli kılavuz tel ve kateterler ile
kanayan damarlar saptandıktan sonra damar kapatma tedavisinde özel tasarlanmış
milimetrik partiküllerden tel kafeslere veya yapıştırıcı materyallere kadar çok
değişken özellik ve formda malzemeler kullanılır. Kateter içinden kapatıcı malzemeler değişik
teknik ve miktarda, bazen de kombine yöntemlerle bırakılarak kanayan damarın
kapatılıp dolaşım dışı kalması sağlanır. Bu işlem, hastanın en az bir gün
hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin
tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak
yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.
9. Sindirim sistemi kanamalarının damarsal tedavisi
Sindirim sisteminde damar çatlaması yada eşlik eden hastalığa
bağlı (tümör, doğumsal damarsal bozukluklar gibi) damar zedelenmesi sonucu barsaklardan
veya ağızdan kan gelmesi durumlarında zedelenen damarın girişimsel radyolojik
işlem olarak tıkanmasıdır. Tedavi için anjiyografi laboratuvarında hasta
uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem
bitiminde hasta uygun servise alınır. Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan
sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen
çeşitli kılavuz tel ve kateterler ile kanayan damarlar saptandıktan sonra damar
kapatma tedavisinde özel tasarlanmış milimetrik partiküllerden tel kafeslere
veya yapıştırıcı materyallere kadar çok değişken özellik ve formda malzemeler
kullanılır. Kateter içinden kapatıcı
malzemeler değişik teknik ve miktarda, bazen de kombine yöntemlerle bırakılarak
kanayan damarın kapatılıp dolaşım dışı kalması sağlanır. Bu işlem, hastanın en
az bir gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde
tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası
uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.
10. Kitleden biyopsi işlemleri
Vücuttaki çeşitli bölgelerde meydana gelen (akciğer, karaciğer,
boyun, böbrek gibi) iyi veya kötü huylu kitlelerden parça alma işlemdir. İşlem
süresi parçanın hangi organdan veya yerden alınacağına bağlı olarak
değişkendir. İşlem bitiminde hasta takip için uygun servise alınır. Ultrasonografi,
bilgisayarlı tomografi veya anjiografi ünitelerinde hastaya uygun pozisyon
verildikten sonra girişim yeri temizlenip uyuşturulur. Uygun malzemeler ile
(farklı boy ve türede iğneler, makaslar, kelepçe gibi) parçalar alınarak uygun
şartlarda patoloji laboratuvarına gönderilerek tanı konulması sağlanır. Bu
işlemde genellikle hastanın hastanede yatışını gerektirmez. Hasta bir gün sonra
normal hayatına devam eder.
Doç. Dr. Sinan ŞAHİN - Klinik Şefi