Radyoloji
25 Ekim 2018

RADYOLOJİ BÖLÜMDE YAPILAN İŞLEMLER

Radyolojide Girişimsel olmayan işlemler:

1. Dijital Röntgen

2. Ultrasonografi

3. Renkli Doppler Ultrasonografi

4. Bilgisayarlı Tomografi

5. Bilgisayarlı Tomografi ile Tüm Vücut Anjiografi

6. Bilgisayarlı Tomografi ile Kalp Damarları Anjiografisi

1.Dijital Röntgen :

Vücut organlarının X ışını ile görüntülenerek bilgisayar ortama  aktarılıp uzman doktor tarafından değerlendirilmesi işlemidir. Akciğer grafisi, kemik grafileri, eklem grafileri, kafa grafileri ve batın grafileri bu işleme örnektir.

2.Ultrasonografi:

İnsana tamamen zararsız olan ses dalgaları(ultrason) ile vücudun çeşitli bölgelerinin incelenmesi yöntemidir. Radyasyon içermemesi ve ilaç kullanılmaması sayesinde, hamileler ve yeni doğmuş bebekler dahil olmak üzere herkese uygulanabilir. İşlem sırasında hasta uygun pozisyonda sedyeye yatırılarak cilt üzerine su bazlı jel sürülerek ses dalgası gönderen probe adı verilen cihaz ile doktor tarafından ilgili vücut bölgesi incelenir.  Bu yolla karın içi oraganların önemli bir kısmı, vücuttaki kas ve kirişler, yeni doğan döneminde kalça eklemi ve beyin dokusu incelemeleri en sık yapılan uygulamalardır. 

3.Renkli Doppler Ultrasonografi :

İnsana tamamen zararsız olan ses dalgaları(ultrason) ile vücudun çeşitli bölgelerinin incelenmesi yöntemidir. Radyasyon içermemesi ve ilaç kullanılmaması sayesinde, hamileler ve yeni doğmuş bebekler dahil olmak üzere herkese uygulanabilir. İşlem sırasında hasta uygun pozisyonda sedyeye yatırılarak cilt üzerine su bazlı jel sürülerek ses dalgası gönderen probe adı verilen cihaz ile doktor tarafından ilgili vücut bölgesindeki damarsal yapılar incelenir.  Bu yolla vücuttaki damarların açıklık derecesi, kan akım miktarı, olası yetersizlik durumları, tümörlerin kanlanma dereceleri veya anormal damar yapıları saptanır. Buna göre tedavi planlaması yapılabilir.

4. Bilgisayarlı Tomografi

Bilgisayarlı Tomografi adı verilen cihazla istenen vücut bölgeleri X-ışınıyla taranıp değerlendirme istasyonlarındaki gelişmiş bilgisayar yazılımları ile organların görüntüleri oluşturulur. Gerekli durumlarda damar veya ağız yolu ile ilaç verilerek organların daha detaylı değerlendirilmesi yapılır. Elde edilen görüntüler uzman doktor tarafından yorumlanarak raporlanır. Gerekli durumlarda 3 boyutlu görüntüler oluşturulur.

5. Bilgisayarlı Tomografi ile Tüm Vücut Anjiografi

Bilgisayarlı Tomografi adı verilen cihazla damardan ilaç verildikten sonra istenen vücut bölgeleri X-ışınıyla taranıp değerlendirme istasyonlarındaki gelişmiş bilgisayar yazılımları ile damarların 3 boyutlu ve renkli görüntüleri oluşturulur. Elde edilen görüntüler uzman doktor tarafından yorumlanarak raporlanır. durumlarda oluşturulur.Bu yolla vücuttaki damarların açıklık derecesi, kan akım miktarı, olası yetersizlik durumları, tümörlerin kanlanma dereceleri veya anormal damar yapıları saptanır. Buna göre tedavi planlaması yapılabilir. Bu yöntemle değerlendirme normal anjiografiye göre çok daha az riskli ve acısızdır. Hasta işlemden hemen sonra gündelik hayatına devam edebilir. Hastanede yatmasına gerek yoktur.

6. Bilgisayarlı Tomografi ile Kalp Damarları Anjiografisi

Bilgisayarlı Tomografi adı verilen cihazla damardan ilaç verildikten sonra istenen kalp damarlarının X-ışınıyla taranıp değerlendirme istasyonlarındaki gelişmiş bilgisayar yazılımları ile damarların 3 boyutlu ve renkli görüntüleri oluşturulur. Elde edilen görüntüler uzman doktor tarafından yorumlanarak raporlanır. durumlarda oluşturulur.Bu yolla kalp damarlarının durumu değerlendirilerek tedavi planlaması yapılabilir. Bu yöntemle değerlendirme kalp anjiosuna göre çok daha az riskli ve acısızdır. Hasta işlemden hemen sonra gündelik hayatına devam edebilir. Hastanede yatmasına gerek yoktur.

Radyolojide Girişimsel İşlemler

Anjiografi, biyopsi, drenaj gibi girişimsel radyolojik işlemler uzun yıllardır Radyoloji Uzmanları tarafından gerek damarsal gerekse damar dışı hastalıkların tanı ve tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Hastanemizde de bu işlemler bu alanda yüksek tecrübeye sahip, deneyimli uzman doktorlar tarafından ekip halinde rutin olarak gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemlerde öncelikli olarak hastaya sağlanabilecek en yüksek fayda hedeflenerek değerlendirme ve planlama ona göre yapılmaktadır. Girişimsel radyolojik işlemler ile geleneksel büyük girişim gerektiren yöntemlere göre daha az yatış süresi ile daha yüksek hasta konforu sağlanabilmektedir.

1.Tanısal anjiyografi ve venografi

2. Periferik damar (atar damar ve toplar damar) hastalıklarının balon ve stent ile tedavisi

3. Karotis arter (şah damarı) hastalıklarının balon ve stent ile tedavisi

4. Böbrek ve barsak damar tıkanıklarının tedavisi

5. Aort damar hastalıklarında girişimsel radyolojik stent uygulamaları(EVAR-TEVAR Yöntemi)

6. Damarsal anomali tedavisi (Arteriyovenöz Fistül, Arteriyovenöz Malformasyon tedavisi)

7. Tümör damarlarının kapatılması

8. Bronşiyal kanamaların damarsal tedavisi

9. Sindirim sistemi kanamalarının damarsal tedavisi

10. Kitleden biyopsi işlemleri

1.Tanısal Anjiyografi:

Tanısal anjiyografi vücuttaki tüm atardamarların, venografi ise tüm toplar damar hastalıklarının tanısında kullanılan, özel donanımlı anjiyografi laboratuvarlarında ekip halinde gerçekleştirilen girişimsel radyolojik yöntemlerdir. Bu yolla damarların açıklığı, ne kadar daraldığı, damar yırtıkları, iltihapları, anormal genişlemeleri(anevrizma) veya doğumsal yapısal anormallikleri tespit edilebilir. Sonuca göre hastalığın tanısı konularak tedavinin gerektiği gibi yönlendirilmesini sağlar. Anjiografide girişim yeri olarak genellikle kasık atar damarı kullanılsa da gereklilik halinde vücut yüzeyinden ulaşılabilen bütün damarlar kullanılabilir. Venografi işleminde değerlendirilecek toplar damara cilt yüzeyinden giriş yapılabilir. Girişim yeri temizlendikten sonra lokal anestezi ile uyuşturularak ilgili atardamara kılıf yerleştirilir. İncelenecek damarlara kılavuz tel ve kateterler yardımıyla ulaşılarak verilen kontrast madde (boyalı ilaç) ile damar yapıları görüntülenir. İşlem bittikten sonra girişim yerindeki damara yerleştirilen kılıf çıkarılır, o bölgeye baskı yapılarak veya özel kapatma cihazları kullanılarak kanamanın durması sağlanır. Giriş yapılan bölgeye bandaj yapıldıktan sonra hasta yatağına alınır. Tetkiklerin süresi yapılacak işleme ve hastaya göre 15-45 dakika arasında değişebilir. Bazı hallerde (ameliyat olmuş hastalarla, damarlarında tıkanma olan hastalarda, genel durumu bozuk veuya desteğe ihtiyacı olan hastalarda olduğu gibi) bu süre uzayabilir. Anjiyografi ve venografi işlemleri için hastanın hastaneye yatışı gereklidir. İşlem tamamlandıktan sonra hasta en az 4 saat istirahat ettirildikten sonra değerlendirilerek genel durumu uygunsa taburcu edilir.

2. Periferik damar (atar damar ve toplar damar) hastalıklarının balon ve stent ile tedavisi

Çeşitli radyolojik yöntemlerle saptanarak anjiografi ile tanısı kesinleştirilmiş damarlardaki daralma, tıkanma veya yırtıkların tedavisinde kullanılan yöntemlerdir. Anjiyografi laboratuvarında genellikle hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Balon anjiyoplasti tedavisinde özel tasarlanmış malzemeler kullanılır.  Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen kılavuz telle tedavi edilecek damarın sorunlu bölgesinden geçirilir. Bu tel üzerinden balon kaydırılarak tedavi bölgesine ulaştırılır. Balon şişirilir ve darlığın açılması sağlanır. Kontrolde açılmanın yeterli olduğunu tespit edilmesiyle işlem sonlandırılır. Damar tipine ve darlığına göre açılma yetersiz ise tam açıklığı sağlamak amacıyla gereklilik halinde tel üzerinden stent ilerletilip bu bölgede açılarak bırakılır. Hastalık veya hastanın durumuna göre gelişen teknoloji ile birlikte kullanılmaya başlanan ilaçlı veya eklem bölgesine uygun kıvrılabilen değişik özelliklerde stentler tercih edilebilir. Hangi durumda hangi stentin kullanılacağına doktorun hasta ile konuşarak karar vermesi, doğru tedavi için tercih edilmesi gereken bir yoldur. Ayrıca damar yıtıklarında ilgili bölgeyi kapatacak şekilde özel malzeme ile kaplanmış kanamayı durduran stentler de kullanılabilir.  Stent ve/veya balon işlemi, hastanın en az bir gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.

3. Karotis arter (şah damarı) hastalıklarının balon ve stent ile tedavisi

Karotis arterindeki (şah damarı) daralma veya yırtıklar ani ölüme, kalıcı veya geçici felçlere neden olabilen ciddi damar hastalıklarıdır.   Tedavisi için anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Balon anjiyoplasti tedavisinde özel tasarlanmış malzemeler kullanılır.  Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen kılavuz telle tedavi edilecek damarın sorunlu bölgesinden geçirilir. Bu tel üzerinden pıhtı önleyici filtre kaydırılarak uygun alana ulaştırılıp açılır. Ardından tel üzerinden stent ilerletilip bu bölgede açılarak bırakılır. Sonrasında balon ile stentin tam açıklığı sağlanıp filtre toplanır. Stent ve balon işlemi, hastanın en az bir gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.

4. Böbrek ve barsak damar tıkanıklarının tedavisi

Damarlardaki daralma veya yırtıklar ani ölüme, organda fonksiyon kaybına veya böbrek damarında daralma ile tansiyon yüksekliğine neden olabilen ciddi damar hastalıklarıdır.   Tedavisi için anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Balon anjiyoplasti tedavisinde özel tasarlanmış malzemeler kullanılır.  Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen kılavuz telle tedavi edilecek damarın sorunlu bölgesinden geçirilir. Bu tel üzerinden stent ilerletilip bu bölgede açılarak bırakılır. Sonrasında balon ile stentin tam açıklığı sağlanır. Bazen sadece balon uygulaması da açıklığı sağlamak için tek başına yeterli olabilmektedir. Stent ve/veya balon işlemi, hastanın en az bir gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.

5. Aort damar hastalıklarında girişimsel radyolojik stent uygulamaları(EVAR-TEVAR Yöntemi)

Göğüs ana damarı (torakal aort), karın ana damarı (abdominal aort) veya iliak arter gibi ana damarlardaki anormal genişlemeler yırtılarak ciddi kanamalar ve ani ölüme neden olabilen ciddi damar hastalıklarıdır. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. EVAR ve TEVAR tedavisinde özel tasarlanmış kapatıcı teller ile genişleyen alanı dolaşım dışı bırakacak şekilde çepeçevre kaplanmış stent greftler kullanılır. İşlem öncesinde ameliyathane şartları sağlanıp girişim yeri temizlenir. İşlem anestezi uzmanının hastaya belden aşağısını uyuşturacak epidural anestezi uygulaması veya genel anestezi uygulanmasını takiben başlar. Bir veya her iki kasık atardamarından giriş yapılarak damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen kılavuz telle tedavi edilecek damarın sorunlu bölgesinden geçirilir. Bu tel üzerinden stent greft ilerletilip bu bölgede açılarak bırakılır. Sonrasında balon ile stentin tam açıklığı sağlanır. İşlem başlangıcında bazen kaçak önleme amacıyla yan damarların kapatılması gerekebilir. Stent-greft uygulanırken kasıklardan biri veya her ikisinin de cerrahi yöntemle açılıp atardamarı görerek giriş genellikle tercih edilir. İşlem bitiminde ilgili alanlar cerrahi olarak kapatılıp hastanın tedavisinin devamı için en az bir günü cerrahi yoğun bakım ünitesinde olmak üzere en az birkaç gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.

6. Damarsal anomali tedavisi (Arteriyovenöz Fistül, Arteriyovenöz Malformasyon tedavisi)

Doğuştan veya genellikle fiziksel travma ile gelişebilen anormal damar ağızlaşmaları, doğuştan anormal damar yumakları vücudun her yerinde olabilmektedir. Bunların bir kısmı zararsız olup sadece takip gerektirirken bir kısmında da kapatma işlemleri gerekmektedir. Tedavisi için anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Damar kapatma tedavisinde özel tasarlanmış milimetrik partiküllerden tel kafeslere veya yapıştırıcı materyallere kadar çok değişken özellik ve formda malzemeler kullanılır.  Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen kılavuz tel ve kateter kombinasyonları ile tedavi edilecek damarın sorunlu bölgesine ulaşılıp bu kateter içinden kapatıcı malzemeler değişik teknik ve miktarda, bazen de kombine yöntemlerle bırakılarak anormal damarın kapatılıp dolaşım dışı kalması sağlanır. Bu işlem, hastanın en az bir gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.

7. Tümör damarlarının kapatılması

Tümör tedavisinde atardamarı yoluyla sadece ilgili hasta alana ilaç verilmesi ve damarının kapatılarak tümör dokusunun öldürülmesi uzun zamandır kullanılan girişimsel radyolojik tümör tedavisi prosedürlerindendir. Tedavi için anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen ince kılavuz tel ve kateter kombinasyonuyla anjiografi ile kesinleştirilen hastalıklı organın ilgili bölgesini besleyen damara ulaşılıp hasta bölgeyi etkileyecek ama sağlıklı alanları koruyacak şekilde damar yoluyla kemoterapötik ilaç verilir. Ardından damar kapatma tedavisinde özel tasarlanmış milimetrik partiküllerden tel kafeslere veya yapıştırıcı materyallere kadar çok değişken özellik ve formda malzemeler kullanılır.  Kateter içinden kapatıcı malzemeler değişik teknik ve miktarda, bazen de kombine yöntemlerle bırakılarak anormal damarın kapatılıp dolaşım dışı kalması sağlanır. Bu  işlem, hastanın en az bir gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.

8. Bronşiyal kanamaların damarsal tedavisi

Akciğerde damar çatlaması yada eşlik eden hastalığa bağlı (tümör, bronşektazi gibi) damar zedelenmesi sonucu ağızdan kan gelmesi durumlarında zedelenen damarın girişimsel radyolojik işlem olarak tıkanmasıdır. Tedavi için anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen çeşitli kılavuz tel ve kateterler ile kanayan damarlar saptandıktan sonra damar kapatma tedavisinde özel tasarlanmış milimetrik partiküllerden tel kafeslere veya yapıştırıcı materyallere kadar çok değişken özellik ve formda malzemeler kullanılır.  Kateter içinden kapatıcı malzemeler değişik teknik ve miktarda, bazen de kombine yöntemlerle bırakılarak kanayan damarın kapatılıp dolaşım dışı kalması sağlanır. Bu işlem, hastanın en az bir gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.

9. Sindirim sistemi kanamalarının damarsal tedavisi

Sindirim sisteminde damar çatlaması yada eşlik eden hastalığa bağlı (tümör, doğumsal damarsal bozukluklar gibi) damar zedelenmesi sonucu barsaklardan veya ağızdan kan gelmesi durumlarında zedelenen damarın girişimsel radyolojik işlem olarak tıkanmasıdır. Tedavi için anjiyografi laboratuvarında hasta uyutulmadan, giriş yeri uyuşturularak yapılır. İşlem süresi değişkendir. İşlem bitiminde hasta uygun servise alınır. Girişim yeri temizlenip uyuşturulduktan sonra bu bölgedeki damara kılıf yerleştirilir. Kılıf içinden ilerletilen çeşitli kılavuz tel ve kateterler ile kanayan damarlar saptandıktan sonra damar kapatma tedavisinde özel tasarlanmış milimetrik partiküllerden tel kafeslere veya yapıştırıcı materyallere kadar çok değişken özellik ve formda malzemeler kullanılır.  Kateter içinden kapatıcı malzemeler değişik teknik ve miktarda, bazen de kombine yöntemlerle bırakılarak kanayan damarın kapatılıp dolaşım dışı kalması sağlanır. Bu işlem, hastanın en az bir gün hastanede yatışını gerektiren bir süreçtir. Gereklilik halinde tedavisinin tamamlanması için bu süre uzatılabilir. Hastanın istirahat sonrası uçak yolculuğu ve uzun yolculuğa çıkabilmesi doktorunun onayına bağlıdır.

10. Kitleden biyopsi işlemleri

Vücuttaki çeşitli bölgelerde meydana gelen (akciğer, karaciğer, boyun, böbrek gibi) iyi veya kötü huylu kitlelerden parça alma işlemdir. İşlem süresi parçanın hangi organdan veya yerden alınacağına bağlı olarak değişkendir. İşlem bitiminde hasta takip için uygun servise alınır. Ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi veya anjiografi ünitelerinde hastaya uygun pozisyon verildikten sonra girişim yeri temizlenip uyuşturulur. Uygun malzemeler ile (farklı boy ve türede iğneler, makaslar, kelepçe gibi) parçalar alınarak uygun şartlarda patoloji laboratuvarına gönderilerek tanı konulması sağlanır. Bu işlemde genellikle hastanın hastanede yatışını gerektirmez. Hasta bir gün sonra normal hayatına devam eder.


Doç. Dr. Sinan ŞAHİN  - Klinik Şefi